Không phải cứ sử dụng amiang trắng là gây ung thư

TS. Võ Quang Diệm, Chủ tịch Hiệp hội Tấm lợp Việt Nam (HHTLVN), cho biết loại amiang được phép sử dụng để sản xuất tấm lợp ở nước ta là amiang chrysotile (amiang trắng). Loại amiang gây ung thư trung biểu mô dẫn đến hơn 100.000 cái chết trước đây ở châu Âu là amiang amphibole (amiang nâu và xanh). Các nhà khoa học đã nghiên cứu được thời gian bán phân hủy của sợi amiang trắng là từ 0,3 đến 11 ngày – rất nhanh bị đào thải ra khỏi cơ thể con người nếu lỡ hít phải. Xét đến ảnh hưởng sức khỏe với người tiếp xúc, amiang trắng hoàn toàn an toàn khi được kiểm soát chặt chẽ và tuân thủ mọi quy định về điều kiện sản xuất.

Trong 5 năm gần đây, những nghiên cứu khảo sát của Bộ Y tế cho thấy dân cư sống dưới mái nhà sử dụng tấm lợp AC không có trường hợp nào mắc bệnh bụi phổi amiang, dày màng phổi hay ung thư trung biểu mô – là 2 căn bệnh điển hình gây nên do amiang (ngoài ra, amiang hay amiang trắng không phải là tác nhân của bất kỳ loại ung thư nào khác).

“Trên thế giới, amiăng trắng được dùng để sản xuất trên 3.000 sản phẩm, trong đó có sản phẩm ống nước do CHLB Nga sản xuất và sử dụng. Vì thế, việc quy kết sản xuất tấm lợp amiăng gây ô nhiễm môi trường và bệnh ung thư là không có cơ sở khoa học” – TS. Võ Quang Diệm khẳng định.

Thêm vào đó, để đảm bảo an toàn trong sản xuất tấm lợp fibro xi măng, liên tục trong nhiều năm qua, HHTLVN phối hợp với Bệnh viện Xây dựng đã tổ chức Chương trình Khám bệnh nghề nghiệp và Ðo môi trường lao động thường niên cho các nhà máy sản xuất tấm AC.

Theo TS. Lê Thị Hằng, Giám đốc Bệnh viện Xây dựng, thực hiện đúng chức năng nhiệm vụ do Bộ Xây dựng giao phó trong việc bảo vệ, chăm sóc sức khoẻ cho người lao động của ngành, hàng năm Bệnh viện Xây dựng đều tiến hành đo kiểm tra môi trường lao động cho các đơn vị sản xuất vật liệu xây dựng sử dụng amiang trắng; tiến hành khám sức khoẻ định kỳ, khám phát hiện bệnh nghề nghiệp và điều tra tỷ lệ tử vong cho công nhân đương chức và công nhân nghỉ hưu của nhà máy.

Chương trình 5 năm (2008 - 2012) gần đây đã tiến hành khám phát hiện bệnh nghề nghiệp cho 2.941 người lao động làm việc tại các vị trí có tiếp xúc với amiang trắng như: xé bao, đổ, nghiền, trộn… sợi ở các cơ sở sản xuất tấm lợp fibro xi măng trong cả nước. Chương trình bao gồm khám lâm sàng, xét nghiệm, đo chức năng hô hấp, siêu âm, chụp phim X- quang phổi… theo tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh nghề nghiệp của Bộ Y tế và chụp cắt lớp VCT64 dãy cho những người lao động có tuổi nghề trên 20 năm làm việc tiếp xúc với các yếu tố độc hại, có nguy cơ mắc bệnh nghề nghiệp, hoặc có hình ảnh tổn thương nghi ngờ trên phim X-quang. Thông qua Hội đồng Hội chẩn phim X-quang, với sự tham gia của các chuyên gia đầu ngành trong nước về chẩn đoán hình ảnh và bệnh nghề nghiệp, cho kết luận như sau: chưa phát hiện thấy trường hợp nào của người lao động tại các cơ sở sản xuất tấm lợp AC bị ung thư phổi, màng phổi… do amiang trắng.

Tuy nhiên, TS. Võ Quang Diệm nêu rõ: ngay cả khi kết quả tỷ lệ mắc bệnh nghề nghiệp tại các cơ sở sản xuất VLXD tấm lợp được đánh giá là không khác biệt với những đơn vị sản xuất khác thì các doanh nghiệp vẫn cần phải tuân thủ các quy chuẩn hợp quy, bảo đảm vệ sinh môi trường và an toàn lao động. Khi sản phẩm có được chứng nhận hợp quy, có nghĩa là amiang trắng (một cấu tử của đầu vào sản xuất) được kiểm soát chặt chẽ, dây chuyền công nghệ, quy trình quản lý môi trường, các tiêu chí về môi trường cũng như quy trình quản lý chất lượng sản phẩm và các thông số kỹ thuật của sản phẩm phải đạt các tiêu chí quy định trong Quy chuẩn. Ðối với những doanh nghiệp vi phạm quy trình sản xuất hay gây ảnh hưởng đến môi trường xung quanh, Hiệp hội sẽ kiên quyết phối hợp với các cơ quan chức năng để xử lí, nặng nhất là yêu cầu đóng cửa nhà máy dừng sản xuất.

Kinh nghiệm sử dụng amiang trắng an toàn của Brazil

Chuyên gia đến từ Viện Amiang trắng Brazil, ông Marcondes Braga de Moraes chia sẻ, hiện 52% nhà ở tại Brazil vẫn sử dụng tấm lợp amiang trắng – xi măng. Do vậy, việc sản xuất tấm lợp AC vẫn rất cần thiết bởi vật liệu này có giá thành thấp và chất lượng lâu bền.

Ðể quản lý sử dụng amiang trắng, Brazil là đã xây dựng chương trình sử dụng an toàn và có kiểm soát trong hơn 30 năm qua. Cơ chế hoạt động có sự liên kết giữa 3 bên người lao động - người sử dụng lao động và Chính phủ. Tại Brazil khai thác sản xuất khoảng 300 ngàn tấn/năm; trong đó có 54% tiêu thụ nội địa và 46% xuất khẩu tới vùng Trung Ðông và châu Mỹ la tinh​.

Theo TS. Võ Quang Diệm, hiện nay, việc sản xuất tấm fibro xi măng và ống nước fibro xi măng chỉ chứa một lượng rất nhỏ sợi amiang trắng (từ 8-10%); trong đó tỷ lệ các loại vật liệu thô khác được sử dụng là xi măng 55%, tro bụi than thiên nhiên là 35%. Các sợi chrysotile (amiang trắng) được gắn kết rất chặt chẽ với hạt xi măng trong suốt quá trình sản xuất nên khó có thể bị phân tán ra môi trường bên ngoài. 

Hơn nữa, các nhà máy hiện nay đều sử dụng công nghệ ướt và khép kín nên hạn chế tối đa việc phát tán bụi ra ngoài môi trường. Do đó, các rủi ro về về sức khỏe cộng đồng và môi trường cũng được giảm thiểu.

Theo khảo sát cho thấy, hiện, có 39 nhà máy sản xuất tấm lợp amiang tại Việt Nam, với tổng sản lượng khoảng 110 triệu m²/năm và sử dụng hơn 5.000 lao động. Tấm lợp amiang xi măng đặc biệt hữu ích cho người nông dân vùng sâu vùng xa, vùng ven biển và các hộ gia đình có thu nhập thấp. Ðặc biệt, trong thời gian phục hồi từ các trận bão, lũ lụt, thiên tai, tấm lợp amiang xi măng rất hiệu quả, có sẵn, giá rẻ và có thể dễ dàng sử dụng để che mưa nắng tạm thời, làm nơi trú ẩn cho vật nuôi và nông sản.

Tại Việt Nam, từ năm 1963 đến nay, ngành sản xuất tấm lợp fibro xi măng đã tồn tại trong hơn 50 năm và phát triển thành một ngành công nghiệp gồm 39 cơ sở sản xuất với công suất thiết kế hơn 110 triệu m2/năm, sử dụng hơn 5.000 lao động. Từ 2008 đến nay, mỗi năm sản xuất và tiêu thụ khoảng 80 - 90 triệu m2/năm chiếm khoảng 60 - 62% nhu cầu về tấm lợp, sử dụng bình quân 60.000 -70.000 tấn amiăng trắng/năm.