Tại Hội nghị, một lần nữa, đại diện các đơn vị thuộc Bộ Xây dựng, Bộ Y tế và các nhà nghiên cứu quốc tế độc lập đưa ra những quan điểm đa chiều, thậm chí là trái chiều nhau về sự ảnh hưởng của amiăng trắng đến sức khỏe con người.
Nước cấm, nước dùng
Amiăng là tên thương mại dùng chung cho các loại sợi khoáng. Trên thực tế, amiăng được chia thành 2 nhóm chính là amphibole và nhóm serpentine.
Các loại sợi thuộc nhóm amphibole có cấu tạo dạng thẳng, nhám, hình kim, chu kỳ bán tiêu hủy chậm, khi vào phổi sẽ gây ra các khối u, triệu chứng viêm. Sau 10 -20 năm ủ bệnh, các khối u sẽ phát tác thành ung thư và các bệnh về phổi. Từ lâu, Amiăng nhóm amphibole đã bị cấm sử dụng trên thế giới.
Các sợi thuộc nhóm serpentine, còn được gọi là chrysotile (amiăng trắng) có dạng xoắn, xốp mềm, được sử dụng nhiều trong các ngành công nghiệp sản xuất tấm lợp fibrô xi măng, ống nước fibrô xi măng, vật liệu chống cháy, vật liệu cách nhiệt, má phanh…
Hiện có 54 quốc gia trên thế giới cấm sử dụng các loại sợi amiăng, trong khi đó còn 149 quốc gia, vùng lãnh thổ cho phép dụng amiăng trắng và các sản phẩm chứa amiăng trắng, trong đó bao gồm cả các nước G8 như Mỹ, Canada, Nga…
Điều đáng nói là từ những năm 1980, nước Mỹ từng cấm amiăng nhưng đến năm 1991, Tòa thượng thẩm đã hủy bỏ lệnh cấm và lệnh loại bỏ dần amiăng. Tương tự, năm 2011, Tòa án tối cao Ấn độ cũng đã bác bỏ đệ trình từ năm 2004 của các tổ chức phi chính phủ về việc cấm sử dụng tất cả các loại amiăng. Các quốc gia, vùng lãnh thổ như Singapore, Đài Loan cũng đã từng cấm amiăng nhưng đã rút khỏi danh sách các nước cấm từ năm 2010.
Tại Việt Nam, ngành sản xuất tấm lợp fibrô xi măng (AC) tồn tại từ năm 1963 đến nay và đã phát triển thành một ngành công nghiệp gồm 41 cơ sở với công suất thiết kế hơn 106 triệu m2/năm, sử dụng hơn 5.000 lao động. Từ năm 2008 đến nay, ngành sản xuất tấm lợp AC đã sản xuất và tiêu thụ được khoảng 80 - 90 triệu m2/năm, chiếm khoảng 60-62% phần trăm nhu cầu về tấm lợp.
Đại diện Hội tấm lợp Việt Nam cho biết: Tấm lợp AC chịu được điều kiện thời tiết khắc nghiệt của thời tiết nên tuổi thọ cao, từ 30 - 50 năm. Giá tấm lợp AC rẻ, chỉ bằng 1/3 giá tôn mạ màu loại dày 0,4mm, thấp hơn từ 40-50 % tấm lợp sử dụng sợi thay thế…
Không có ngưỡng an toàn nào đối với tất cả các loại amiăng?
Tại Hội nghị, giới thiệu tài liệu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ThS Nguyễn Thị Thu Huyền, chuyên viên Cục Quản lý Môi trường Y tế (Bộ Y tế) cho biết: Theo WHO, amiăng là một trong những chất gây ung thư nghề nghiệp, là nguyên nhân của khoảng ½ số tử vong do ung thư nghề nghiệp. Tiếp xúc với amiăng, kể cả amiăng trắng, gây ra ung thư phổi, thanh quản và buồng trứng, ung thư trung biểu mô và bệnh bụi phổi amiăng.
Từ năm 2003, Tổ chức Lao động Thế giới (ILO) và WHO đã khuyến nghị cần quan tâm đặc biệt tới việc loại trừ các bệnh liên quan đến amiăng. Năm 2007, Hội đồng Y tế Thế giới (WHA) đã kêu gọi có những chiến dịch toàn cầu để loại bỏ các bệnh liên quan đến amiăng. Hiện nay, có khoảng 125 triệu người trên thế giới đang tiếp xúc với amiăng tại nơi làm việc. Ước tính, ít nhất có khoảng 107 nghìn người hàng năm chết do ung thư phổi, ung thư trung biểu mô liên quan đến amiăng và bệnh bụi phổi amiăng do tiếp xúc nghề nghiệp.
“Không có bằng chứng nào về ngưỡng cho tác động gây ung thư của amiăng, kể cả amiăng trắng. Cách thức hiệu quả nhất để loại trừ các bệnh liên quan đến amiăng là ngừng sử dụng tất cả các amiăng” - bà Huyền dẫn lời khuyến cáo của WHO.
Kiểm soát và sử dụng hợp lý, amiăng trắng không có bất cứ vấn đề nghiêm trọng nào đối với sức khỏe
Trái ngược với quan điểm nói trên, TS David Bernstein (Nhà tư vấn độc học người Thụy Sỹ) cho rằng trong quá khứ, amiăng amphibole thường xuyên được trộn với amiăng chrysotile và hầu như không có sự phân biệt về mức độ phơi nhiễm của 2 loại sợi khoáng khác nhau này.
TS David Bernstein phân tích: Sợi amiăng amphibole là các sợi đặc, rất mạnh và bền nên gần như không tan trong môi trường axit của cơ thể. Trong khi đó, amiăng trắng là một vật liệu tấm cuộn như mica, có độ dày khoảng 0,8 nanomet và có độ bền sinh học tương đối kém. Trong môi trường axit, các tấm cuộn amiăng trắng bị vỡ ra thành các mảnh nhỏ. Ruột của cơ thể là môi trường axit nên khi vào trong phổi, amiăng trắng nhanh chóng bị đào thải ra khỏi phổi.
“Amiăng trắng không gây ra các phản ứng bệnh lý, kể cả trong các nghiên cứu độc học hô hấp cận mạn tính với nồng độ phơi nhiễm lớn hơn gần 5.000 lần so với mức độ giới hnạ của Mỹ là 0,1 sợi/cm3” - ông David Bernstein cho biết.
Với sự kiểm soát và sử dụng hợp lý, amiăng trắng được sử dụng trong những ứng dụng xi măng nồng độ cao hiện đại ngày nay không gây ra nguy cơ bổ sung nào về ung thư phổi, ung thư trung biểu mô hay bất cứ vấn đề nghiêm trọng nào đối với sức khỏe người dân sử dụng và công nhân sản xuất.
TS David Bernstein còn dẫn chứng về tính không nhất quán trong báo cáo của WHO với cách tiếp cận khác biệt. WHO thường xuyên chỉ ra rằng amiăng trắng nguy hiểm nhưng bằng chứng thì là từ phơi nhiễm amiăng amphibole.
Điều đáng nói là việc sử dụng amiăng amphibole ttrong quá khứ vẫn để lại hậu quả đến ngày nay. WHO uớc tính, ít nhất có khoảng 107 nghìn người hàng năm chết do ung thư phổi, ung thư trung biểu mô liên quan đến amiăng và bệnh bụi phổi amiăng do tiếp xúc nghề nghiệp. Tuy nhiên, cũng chính theo các nghiên cứu được công bố trên trang web chính thức của WHO thì trong vòng 19 năm, tổng số trường hợp ung thư biểu mô liên quan đến đến amiăng là 169.537 trường hợp, tương ứng với 8.923 trường hợp ung thư trung biểu mô ở tất cả 103 quốc gia trong 1 năm.
TS David Bernstein cho rằng: Nguy cơ ung thư do phơi nhiễm sợi amiăng amphibole dài là rất nghiêm trọng. Do đó, việc công nhận sự khác nhau giữa 2 loại sợi khoáng amiăng là cần thiết để đạt được cách bảo vệ con người hiệu quả.
Báo Xây dựng sẽ tiếp tục đề cập đến sự ảnh hưởng của amiăng trắng đối với con người trong sản xuất và sử dụng vật liệu có amiăng trắng.
