Từ cuối thế kỷ 19, các sản phẩm xi măng cốt sợi đã được phát minh bởi nhà công nghiệp người Áo - Ludwig Hatschek sau khi thử nghiệm trộn 90% xi măng, 10% sợi amiang với nước để tạo thành những tấm mỏng bền chắc. Nhờ những tính năng ưu việt như chi phí thấp, khả năng chống cháy, chống nước hiệu quả, trọng lượng nhẹ..., sản phẩm đã được sử dụng làm vật liệu xây dựng trong các tòa nhà.
Hiện sản phẩm này vẫn được đầu tư phát triển tại nhiều quốc gia trên thế giới. Liên bang Nga là nước có kinh nghiệm sử dụng lâu đời nhất thế giới với hơn 130 năm. Thành phố Yasniy của quốc gia này là một điểm đến tiêu biểu với những công trình được xây dựng từ vật liệu fibro xi măng hết sức bắt mắt như tấm lợp, tấm ốp ngoài.
Tại Việt Nam, ngành công nghiệp sản xuất tấm lợp fibro xi măng xuất hiện cách đây 60 năm, đã mang đến giải pháp xây dựng với độ bền cao, giá thành hợp lý tới cho người dân. Các doanh nghiệp trong nước đang tiếp tục cải tiến công nghệ khép kín, phát triển các dòng sản phẩm mới như tấm panel làm tường vách, tấm lợp fibro xi măng màu.
Theo bà Nguyễn Minh Thảo, Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương - Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Luật Đầu tư số 61/2020/QH14 do QH 14 ban hành quy định kinh doanh sản phẩm amiăng trắng thuộc nhóm Serpentine là lĩnh vực kinh doanh có điều kiện. Điều này cũng tương đồng với luật pháp của nhiều quốc gia có kinh nghiệm sử dụng sản phẩm có chứa amiăng trắng.
Tại Mỹ vào năm 2014, qua các nghiên cứu khoa học, Cơ quan Bảo vệ Môi trường của Mỹ (EPA) đã đưa ra mức an toàn không gây ung thư đối với amiang trắng là 9 × 10-5 sợi/cc hay 9 sợi/m3. Hiện nay Mỹ là một trong số nhiều quốc gia phát triển vẫn cho phép sử dụng amiang trắng có kiểm soát. Để quản lý an toàn và hiệu quả sản phẩm có chứa amiăng trắng, Chính phủ và Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA) đưa ra các quy định về sản xuất và sử dụng amiang (có thể hiểu tương tự như các điều kiện kinh doanh đối với sản phẩm amiang trắng thuộc nhóm Serpentine theo pháp luật Việt Nam). Ngoài ra, EPA cũng không coi việc thải bỏ các vật liệu có chứa amiang là rác thải nguy hại (một hoạt động chế biến cho một ứng dụng mới). Việc thải bỏ chỉ được coi là hết tuổi thọ của một sản phẩm.
Tại Trung Quốc, Quốc vụ viện đã ban hành “Biện pháp quản lý khai thác tài nguyên khoáng sản” vào năm 1998, coi amiăng trắng là một trong 34 khoáng sản quan trọng của Trung Quốc. Tháng 7/2002, Trung Quốc đã cấm sản xuất, nhập khẩu và sử dụng amiăng nâu và xanh nhưng cho phép sản xuất và sử dụng amiăng trắng trong điều kiện an toàn, có kiểm soát.
Trung Quốc sử dụng trung bình hằng năm khoảng 550 nghìn tấn amiăng trắng, chiếm khoảng 27% tổng sản lượng sử dụng hằng năm của thế giới. Trong đó 2/3 là sử dụng amiăng trắng trong nước, 1/3 là nhập khẩu. Tháng 3/2014, Trung Quốc đã ban hành “Tiêu chuẩn cấp phép sản xuất kinh doanh amiăng trắng” nhằm quy hoạch quản lý ngành amiăng trắng, bảo vệ môi trường sinh thái và sức khỏe người dân, nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên, định hướng ngành công nghiệp có sử dụng amiăng trắng bền vững.
Ngày càng nhiều sản phẩm mới được đầu tư nghiên cứu.
Nhiều năm qua, các nghiên cứu khoa học đã được thực hiện để xem xét sự ảnh hưởng của sợi amiang trắng tới sức khỏe con người, đặc biệt là nghiên cứu khoa học được thực hiện bởi những cơ quan uy tín như Cục quản lý môi trường Y tế - Bộ Y tế, Bệnh viện Xây dựng – Bộ Xây dựng...
Tại hội thảo “Sản phẩm fibro xi măng an toàn khi sử dụng” diễn ra ngày 19/01 do Hội Vật liệu Xây dựng Việt Nam tổ chức, Thạc sĩ Đinh Thị Hoa – Bệnh viện Xây dựng, Bộ Xây dựng trình bày nghiên cứu về tình hình sức khỏe công nhân trong ngành tấm lợp fibro xi măng và người dân sống dưới những mái nhà lợp vật liệu này.
Nghiên cứu chỉ rõ, không phát hiện trường hợp nào có tổn thương bụi phổi amiang và các tổn thương ác tính liên quan đến amiang như ung thư phổi, ung thư trung biểu mô.
Thạc sĩ Phạm Văn Bắc, Vụ trưởng Vụ Vật liệu Xây dựng, Bộ Xây dựng cũng cho biết, việc lo ngại tác hại của fibro xi măng với sức khỏe con người đã được đưa ra hơn 20 năm nay tại Việt Nam, tuy nhiên đến nay vẫn chưa có bằng chứng khoa học cụ thể nào chứng minh được tác hại của loại vật liệu này.
Nhiều quốc gia không áp dụng dán nhãn cảnh báo trên sản phẩm fibro xi măng
Tại Nga, sản phẩm có chứa amiăng trắng được sử dụng rất rộng rãi, không bị hạn chế và cũng không có yêu cầu phải dán nhãn. Cục Kiểm tra Vệ sinh thuộc Bộ Y tế Liên bang Nga ban hành danh mục các sản phẩm từ xi-măng có chứa amiăng được phép sử dụng trong xây dựng. Các nước thuộc Liên xô trước đây như Kazakhstan, Kyrgyzstan, Belarus, Armenia, Ajerbaijan, Ukraine, Tajikistan, Turkmenistan, Uzbekistan không quy định dán nhãn các vật liệu fibro xi măng để cảnh báo và coi chất thải từ những vật liệu này là chất thải xây dựng thông thường, không nguy hại.
Các nước Nam Á (Ấn Độ, Pakistan, Bangladesh) Đông Á (Trung Quốc) và Đông Nam Á (Indonesia, Lào, Campuchia, Philippines, Malaysia) mặc dù các quy định về kiểm soát an toàn với amiante trắng nhưng không yêu cầu dán nhãn các vật liệu xi măng amiante trắng để cảnh báo. Tại Ấn Độ hiện nay, về nguyên tắc, không có quy định cấm sử dụng các sản phẩm có chứa amiante trắng. Về việc sử dụng, do hóa chất amiante không phải là hợp chất nguy hiểm theo quy định của Các nguyên tắc sản xuất, bảo quản và nhập khẩu các chất hóa học 1989 của nước này, nên các sản phẩm có chứa amiante trắng hiện nay hầu như đều không được dán nhãn./.
