Thực hiện ý kiến chỉ đạo của Chủ tịch Quốc hội về trả lời kiến nghị việc sử dụng amiăng trắng tại Việt Nam, sáng 3/11, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội tổ chức Hội nghị giải trình về vấn đề này.

Tham gia giải trình gồm Bộ Xây dựng, Bộ Y tế; cơ quan phối hợp là Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội. Cùng tham dự hội nghị còn có một số cơ quan nghiên cứu, các chuyên gia, nhà khoa học.

Lượng nhập khẩu amiang trắng giảm mạnh

Theo Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh, thống kê từ năm 2015 đến 2017, lượng nhập khẩu amiăng trắng về Việt Nam giảm mạnh, lượng sản xuất và tiêu thụ tấm lợp chứa amiăng trắng cũng giảm, lượng tồn kho tăng. 

[Mega Story] Amiăng trắng và nỗi trăn trở chưa có lời giải

“Tổng công suất thiết kế của các dây chuyền sản xuất tấm lợp amiăng ximăng tại Việt Nam hiện nay là 94,4 triệu m2/năm, tuy nhiên sản lượng sản xuất và tiêu thụ trong những năm gần đây giảm mạnh so với công suất thiết kế. Sản xuất năm 2017 chỉ đạt 55,38 triệu m2/năm, bằng 66% so với 2016 và 71,4% so với 2015. Tiêu thụ năm 2017 đạt khoảng 53,8 triệu m2/năm, bằng 64,7% so với 2016. Tồn kho khoảng 7,4 triệu m2.” 

Dẫn ra những con số trên đây, Thứ trưởng Nguyễn Văn Sinh cũng nêu lý do Bộ Xây dựng xây dựng đề án “cấm sử dụng amiăng” xuất phát từ việc “ngày 5/8/2014, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và Tổ chức lao động quốc tế (ILO) đã có thư gửi Thủ tướng Chính phủ Việt Nam về việc thúc giục Việt Nam ban hành lệnh cấm sử dụng amiăng trắng vào năm 2020. Sau đó, Bộ Y tế cũng có văn bản gửi Thủ tướng nêu quan điểm và sự độc hại của amiăng trắng đối với sức khỏe con người và một số căn cứ khác.

Bộ Xây dựng đã hoàn thiện Dự thảo Đề án xây dựng lộ trình dừng sử dụng amiăng trắng để chấm dứt sản xuất tấm lợp amiăng vào năm 2030. Bộ Xây dựng cho biết đã lấy ý kiện các Bộ, địa phương, các ủy ban của Quốc hội, hội nghề nghiệp… có 39/42 đơn vị nhất trí với nội dung dự thảo đề án. 

Do cần thêm thời gian để làm rõ một số vấn đề, ngày 17/8/2018, Bộ Xây dựng đã có văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ xin lùi thời gian trình Đề án đến hết tháng 6/2019.

Chất vấn nhiều nội dung 

Sau khi Bộ Xây dựng và đại diện Bộ Y tế trình bày các ý kiến của mình, các đại biểu Quốc hội, các bộ, ngành liên quan nêu ý kiến và chất vấn các nội dung còn chưa rõ.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Công nghệ và môi trường của Quốc hội Lê Hồng Tịnh cho hay: “Việt Nam cần nghiên cứu thấu đáo, khách quan về vấn đề này. Chúng ta đi tới nền kinh tế thị trường thì tất cả nên để thị trường quyết định. Khi chúng ta đưa ra các cảnh báo, tác động như thế nào để người dân quyết định sự lựa chọn.”

Thực tế hiện nay, bà con ở vùng sâu, vùng xa, ngành chăn nuôi (xây dựng chuồng lợn, gà, trâu bò), đều sử dụng tấm lợp xi măng amiang trắng. Hay vùng Tây Nam Bộ, vùng giáp biển, vẫn đang sử dụng rất nhiều loại tấm lợp này bởi điều kiện khí hậu không cho phép sử dụng các loại tấm lợp khác. 

“Chúng ta cấm sản xuất hay cấm cả tiêu dùng? 10 nước ASEAN không nước nào cấm, nếu chúng ta cấm thì vô tình tạo điều kiện cho hàng từ các nước này tràn vào. Khi đã hội nhập kinh tế quốc tế, nếu chúng ta cấm mà không đưa ra được bằng chứng chứng minh thuyết phục thì sẽ nảy sinh nhiều vấn đề phức tạp khác về thương mại” – ông Tịnh nhấn mạnh.



Đại diện của Tấm lợp Đông Anh phát biểu: “Chúng ta xác định loại vật liệu nào cũng có độc hại, kể cả cát, sỏi, nhưng khi đầu tư khoa học công nghệ vào sản xuất thì chắc chắn sẽ giảm bớt. Để có sự khách quan, vô tư, khi xây dựng văn bản, nghiên cứu nào đó thì các cơ quan, đơn vị phải xuống cơ sở. Tôi thấy Bộ Xây dựng ít xuống, Bộ Y tế càng không.”

Nêu ý kiến tại phiên giải trình này, Đại biểu Bùi Thanh Tùng (Đoàn đại biểu Quốc hội Thành phố Hải Phòng cho rằng, việc xây dựng chính sách phải đảm bảo lợi ích Nhà nước, doanh nghiệp và người dân và đặc biệt phải có đầy đủ cơ sở pháp lý. 

“Tôi có 3 nhiệm kỳ làm Hội đồng Nhân dân thành phố Hải Phòng, 1 nhiệm kỳ làm bí thư huyện ủy, nhưng chưa nhận được ý kiến nào của dân kiến nghị về việc dừng sử dụng tấm lợp amiăng xi măng."

Đại biểu Bùi Thanh Tùng nêu ra một loạt câu hỏi: “Bộ Y tế cũng nói chủ yếu nguồn tiếp xúc đóng gói, nghiền trộn, thải bỏ Bộ đã đánh giá trong các khâu này tỷ lệ ung thư là bao nhiêu? Bộ Y tế nêu nghiên cứu của Trung tâm Bảo vệ môi trường Cần Thơ nói rằng nồng độ amiăng cao hơn tiêu chuẩn cho phép. Cao hơn là cao hơn như thế nào? Tôi không tin vào số liệu này. Chúng ta căn cứ theo khuyến cáo WHO mà lại cho rằng không nên nghiên cứu thực tế Việt Nam vì tốn kém và kéo dài. Nhưng liệu con số đưa ra đã thuyết phục chưa?” 

Ngoài ra, một số đại biểu yêu cầu làm rõ việc cấm sử dụng amiăng trắng căn cứ vào văn bản pháp luật nào? Việc thời gian qua, các bộ, ngành đưa ra các khuyến cáo liên quan đến amiăng đã ảnh hưởng đến hoạt động của các doanh nghiệp trong lĩnh vực này, thiệt hại sẽ do ai bồi thường?

Ông Phạm Công Tạc – Thứ trưởng Bộ Khoa học Công nghệ cũng thừa nhận thực tế, các cơ sở sản xuất tấm lợp không sử dụng aming trắng khó bán vì liên quan đến thị trường, độ bền của vật liệu. Khuyến cáo của WHO, ILO và các nước phát triển chúng ta cần xem xét, nhưng phải có lộ trình phù hợp với điều kiện của Việt Nam.

Đại biểu Nguyễn Thị Xuân Thu cũng đề nghị Bộ Y tế cung cấp số liệu tỷ lệ bệnh nhân ung thư do amiăng trắng chiếm bao nhiêu phần trăm trong số các bệnh nhân bị ung thư phổi. Sản xuất tấm lợp amiăng xi măng là sản xuất có điều kiện thì Bộ Xây dựng cần kiểm soát như thế nào thay vì cấm. Cảnh báo của WHO đề cập đến nhiều sản phẩm nhưng chúng ta không thể cấm tất cả, ví dụ thuốc lá, rượu bia. 

Theo đại biểu Đoàn Thị Thanh Mai, hiện có quan điểm cho rằng, một số nước không cấm amiăng trắng vì họ xuất khẩu, nước cấm như Nhật Bản thì họ tiếp thị các sản phẩm thay thế amiăng, còn Mỹ và Singapore thì đã bỏ lệnh cấm. “Vậy việc cấm này có xuất phát từ sức khỏe người dân không hay chỉ vì lợi ích kinh tế?” – đại biểu Thanh Mai đặt vấn đề.

Cùng chung quan điểm này, đại biểu Nguyễn Minh Đức – Thường trực Ủy ban Quốc phòng An ninh cho rằng, trong sản xuất có cạnh tranh không lành mạnh có thể sử dụng những bài toán về sức khỏe con người, an toàn an ninh, tạo sức ép xã hội. Có thể chuyển cơ quan chức năng để xem mục đích là như thế nào?


Làm rõ thêm những băn khoăn

Sau phần chất vấn của các đại biểu Quốc hội và ý kiến tranh luận của các đại biểu tham dự hội nghị, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh trả lời làm rõ thêm các nội dung còn nhiều ý kiến băn khoăn. 

Theo ông Sinh, Bộ Xây dựng có trách nhiệm quản lý, nhưng cũng mong muốn lĩnh vực đó phát triển, nên khi thực hiện đề án đối với amiăng Bộ đã rất cân nhắc, thận trọng, tiến hành làm việc với WHO, Bộ Y tế. 

Tuy nhiên, những giải trình của Bộ Xây dựng chưa làm "thỏa mãn" các đại biểu tham dự hội nghị.

Phát biểu kết luận phiên giải trình, ông Phan Xuân Dũng – Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Công nghệ Môi trường của Quốc hội nhấn mạnh: Dù có ý kiến khác nhau về amiăng trắng, thì loại sợi này vẫn được phép sử dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực ở nhiều quốc gia trên thế giới. Các nước như Mỹ hay Singapore đã từng cấm nhưng sau đó lại loại bỏ lệnh cấm.

“Tại Việt Nam, chính công nhân đã và đang làm việc hàng ngày với amiang trắng là một bằng chứng sống về khảo nghiệm trên bản thân họ. Do đó những kết luận phải hết sức xác đáng, đúng thực tiễn. Các cơ quan tham gia đề xuất lộ trình, cụ thể 2 bộ chính là Bộ Xây dựng và Bộ Y tế đưa thông tin liên quan đến amiăng phải thực sự khách quan, khoa học vì lợi ích chung của nền kinh tế quốc gia dân tộc đặc biệt là vì sức khỏe của người dân. Khi chưa có bằng chứng khoa học thì chưa được kết luận, tuyên truyền trái pháp luật” - ông Dũng nhấn mạnh./.